“Υπάρχει ζωή μετά το θάνατο;” Ίσως το πιο διαδεδομένο υπαρξιακό ερώτημα που κάθε άνθρωπος καλείται να απαντήσει στη συνείδησή του κάποια στιγμή στη ζωή του ή και σε καθ’όλη τη διάρκειά της. Βαρυσήμαντες προσωπικότητες, αρχαίοι πολιτισμοί αλλά και κάθε θρησκευτικό δόγμα που σέβεται τον εαυτό του έχει διαμορφώσει και μια θεωρία για τη μεταθανάτια ζωή. Στο συγκεκριμένο άρθρο, θα γίνει μια αναφορά στις πιο διαδεδομένες κι επιδραστικές θεωρίες που έχουν δώσει απάντηση στο αιώνιο ερώτημα της μεταθανάτιας ζωής.
της Αρχαίας Αιγύπτου
“Κάτω Κόσμος, αιώνια ζωή, αναγέννηση της ψυχής”
Τα αρχαία αιγυπτιακά θρησκευτικά δόγματα περιελάμβαναν τρεις βασικές ιδεολογίες για τη μεταθανάτια ζωή: πίστη στην ύπαρξη στον Κάτω Κόσμο, στην αιώνια ζωή και την αναγέννηση της ψυχής. Ο Κάτω Κόσμος (Ντουάτ) είχε μόνο μία είσοδο, η οποία μπορούσε να προσεγγιστεί μόνο μέσω του τάφου του νεκρού. Η αρχική εικόνα που παρουσιαζόταν σε μια ψυχή που έμπαινε σε αυτό το βασίλειο ήταν ένας διάδρομος με μια σειρά εκπληκτικών αγαλμάτων, περιλαμβανομένων και μια εκδοχή του θεού με κεφάλι γερακιού Ώρου. Το μονοπάτι για τον Κάτω Κόσμο για τους βασιλιάδες και τους κοινούς ανθρώπους μπορεί να ήταν διαφορετικό. Μετά την είσοδο, οι ψυχές παρουσιάζονταν σε άλλον ένα σημαντικό θεό, τον Όσιρι. Ο Όσιρις θα έκρινε την αρετή της ψυχής του νεκρού και θα χάριζε σε αυτούς που κρίνονταν άξιοι μια μακάρια μεταθανάτια ζωή. Οι αρχαία αιγυπτιακή έννοια της αιώνιας ζωής συχνά θεωρούταν ως η αέναη αναγέννηση. Έτσι, οι ψυχές που είχαν ζήσει τη ζωή τους ενάρετα θα οδηγούνταν από τον Όσιρι να ξαναγεννηθούν.
του Πλάτωνα
“Η ψυχή είναι αθάνατη”
Ο Πλάτωνας πίστευε ότι η ψυχή είναι αθάνατη. Η μία απόδειξη της αθανασίας της ψυχής στηρίζεται στον ισχυρισμό ότι η ψυχή συγγενεύει με τις ιδέες. Ιδέες και ψυχή ανταποκρίνονται το ένα στο άλλο. Άρα η ψυχή συγγενεύει με το θείο, το αθάνατο, το αόρατο, ενώ το σώμα συγγενεύει με το γήινο, το ορατό και το φθαρτό. Συνάμα η ψυχή είναι προορισμένη να άρχει, ενώ το σώμα είναι προορισμένο να υπακούει και να υπηρετεί. Η άλλη απόδειξη στηρίζεται στην προϋπόθεση ότι ο κόσμος όπως τον γνωρίζουμε συνίσταται από αντιθέσεις και ότι η μία αντίθεση προκύπτει από την άλλη. Για παράδειγμα, το μεγαλύτερο γίνεται από το μικρότερο, το ασθενέστερο από το ισχυρότερο και τανάπαλιν. Έτσι και η ζωή με τον θάνατο είναι αντίθετα. Και αφού από την ζωή προκύπτει ο θάνατος θα πρέπει να δεχτούμε και ότι από τον θάνατο προκύπτει ζωή.
του Ιουδαϊσμού
“Συνάντηση μετά θάνατον”
Τα ιερά κείμενα των ιουδαίων δεν περιλαμβάνουν ενδείξεις για τη μετά θάνατον ζωή και όταν αυτή αναφέρεται, είναι σε ραβινικές ερμηνείες που ήρθαν αρκετές εκατοντάδες χρόνια αργότερα. Η Τορά αναφέρει ωστόσο πως ο Αβραάμ, ο Ισμαήλ, ο Ισαάκ, ο Ιακώβ, ο Μωϋσής και ο Ααρών συνάντησαν τους ανθρώπους τους μετά θάνατον. Αυτή η κοινή συνάντηση ερμηνεύτηκε ως κάτι διαφορετικό από τον απλό θάνατό τους. Αυτό δεν σημαίνει πως ο ιουδαϊσμός πιστεύει πως ο φυσικός θάνατος είναι το τέλος του ανθρώπου, δεν έχει απλώς συνεκτική εξήγηση για το τι ακριβώς συμβαίνει στην ψυχή. Κάποιας μορφής ανταμοιβή φαίνεται πάντως να υπάρχει και έχει να κάνει με τον Κήπο της Εδέμ, ο οποίος όμως δεν είναι ο ίδιος με τον Παράδεισο του Αδάμ και της Εύας.
του Χριστιανισμού
“Δευτέρα Παρουσία”
Σύμφωνα με τη Χριστιανική θρησκεία η ψυχή είναι αιώνια κι εάν είστε καλοί άνθρωποι θα πάτε στον παράδεισο. Η κόλαση πάντως παραμονεύει για εκείνους που αμάρτησαν. Παρόλα αυτά έχετε μόνο μια ευκαιρία σε αυτόν τον κόσμο. Ο Παράδεισος των χριστιανών είναι ένας τόπος γαλήνης. Διάφοροι θεολόγοι υποστηρίζουν πως πολλά από αυτά λειτουργούν ως μεταφορές και ο Παράδεισος δεν πρέπει κατ’ ανάγκη να εκλαμβάνεται ως ένας πραγματικός τόπος «εκεί πάνω». Αλλά και πως δεν είναι η τελική κατοικία των ενάρετων, καθώς όλα θα κριθούν μετά τη Δευτέρα Παρουσία. Η Κόλαση των χριστιανών μοιάζει αρκετά με τον Κάτω Κόσμο των αρχαίων Ελλήνων. Με φωτιές ολόγυρα, εκεί καίγονται και βασανίζονται αιωνίως οι ψυχές των αμαρτωλών. Ο Μάρκος την περιγράφει χαρακτηριστικά ως το μέρος που δεν σβήνει ποτέ η φλόγα. Στον καθολικισμό μάλιστα αρκετές ιδέες περί Κολάσεως έχουν προέλθει από την «Κόλαση» του Δάντη.
του Ισλαμισμού
“Ημέρα της Κρίσης”
Για τους μωαμεθανούς το ισοζύγιο καλών και κακών πράξεων είναι μετρήσιμο και όσο πιο πολύ κλίνει ο ζυγός προς το καλό, σε τόσο ανώτερη παραδείσια βαθμίδα μπορεί να φτάσει η άφθαρτη ψυχή. Η μουσουλμανική κοσμολογία αναγνωρίζει 7 στρώματα στον Παράδεισο και άλλα 7 στην Κόλαση. «Ουρανούς» τους αποκαλεί το Κοράνι και εκεί καταλήγουν οι ενάρετοι μετά τον θνητό θάνατό τους. Ο δικός τους Παράδεισος είναι ένα μαγικό μέρος όπου πραγματοποιούνται όλες οι επιθυμίες σου. Εκεί θα ζήσεις αιώνια ευτυχισμένος, χωρίς να έχεις ποτέ αρνητικά συναισθήματα. H Κόλαση του μωαμεθανού είναι ένας τόπος για τους κακούς με τις γνώριμες φωτιές που επικρατούν στις αβρααμικές θρησκείες. Από αυτή την Κόλαση δεν γλιτώνει ο καταδικασμένος, καθώς όποιος προσπαθήσει να αποδράσει θα υποστεί χειρότερα βασανιστήρια. Και τα βασανιστήρια είναι εδώ όσο πιο φριχτά παίρνει. Το Κοράνι μας λέει πως όλα αυτά θα συμβούν κατά τη Μέρα της Κρίσης, όταν ο κόσμος θα καταστραφεί και όλοι, ζωντανοί και νεκροί, θα κριθούν από τον Αλλάχ.
του Ινδουισμού
“Αποδέσμευση από τα δεινά της ύπαρξης”
Οι Ινδουιστές πιστεύουν στην μετεμψύχωση. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή θα πρέπει να μετενσαρκωθεί κάποιος 52 φορές, σε φυτό, σε ζώο κλπ., πριν μετενσαρκωθεί σε άνθρωπο. Σύμφωνα με τον ινδουισμό, το σώμα πεθαίνει αλλά η ψυχή είναι άφθαρτη και αιώνια. Ο κύκλος γέννησης-θανάτου εξυπηρετεί την εξελικτική πορεία της ψυχής, η οποία αφού συγκεντρώσει ικανό όγκο εμπειριών και γνώσης, απελευθερώνεται από αυτόν τον κύκλο και ενώνεται με την παγκόσμια συνειδητότητα, της οποίας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι. Οι συνθήκες και η πορεία της εκάστοτε ενσάρκωσης, καθορίζονται από τον νόμο του κάρμα. Αν οι πράξεις ενός ανθρώπου στην παρούσα ενσάρκωση είναι συνολικά κακές ή αρνητικές (κακό κάρμα), αυτό σημαίνει ότι στην επόμενη ενσάρκωση θα βρεθεί αντιμέτωπος με τις κακές ενέργειες που εκείνος δημιούργησε. Η ψυχή ενδέχεται να ενσαρκωθεί σαν ζώο αν έχει συγκεντρώσει πολύ αρνητικό κάρμα.
του Βουδισμού
“Μετενσάρκωση”
Έξι είναι οι “προορισμοί” σύμφωνα με τους βουδιστές μετά το θάνατο: η μετενσάρκωση σε: α) θεούς ή β) σε ημίθεους ή γ) σε ανθρώπους ή δ) σε ζώα ε) σε κατάσταση ατέρμονης πείνας ή στ) στην κόλαση. Εάν είστε καλοί άνθρωποι σε αυτή τη ζωή έχετε πιθανότητες να βρεθείτε σε κάποια από τις τρεις πρώτες κατηγορίες. Ο μόνος τρόπος για να “εισέλθει” κάποιος στον Παράδεισο, τη Νιρβάνα, είναι να μην το θέλει! Κι αυτό γιατί το κλειδί της φώτισης, ώστε να γίνει κάποιος πεφωτισμένος και να μπορεί να εισέλθει σ’ αυτήν την ανώτερη μορφή ζωής, είναι η απάρνηση της επιθυμίας, κάθε επιθυμίας.
BONUS: Αν και δεν είναι μία από τις πλέον διαδεδομένες, είναι άξια αναφοράς.
Θεωρία του Βιοκεντρισμού
“Ο θάνατος δεν είναι το τέλος”
Προέρχεται τόσο από το χώρο της κβαντοφυσικής και της θεωρίας των παράλληλων συμπάντων, όσο και από τον ίδιο τον Αϊνστάιν. Προτάθηκε το 2007 από τον Αμερικανό Robert Lanza και υποστηρίζει ότι η ζωή δημιούργησε το σύμπαν κι όχι το αντίθετο. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, το σώμα πεθαίνει αλλά οι συνειδήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν.
