Αθήνα, Φεβρουάριος 1945
Η χώρα μόλις έχει βγει από την εμφύλια διαμάχη των Δεκεμβριανών (θα ακολουθήσει αναλυτικό άρθρο για αυτά) αλλά η διαμάχη μεταξύ αριστερών και δεξιών και Άγγλων καλά κρατεί. Προκειμένου να σταματήσει το πολεμικό κλίμα που επικρατεί στην πρωτεύουσα, οι νικητές των Δεκεμβριανών, δεξιοί (κυβέρνηση Πλαστήρα) και Άγγλοι ξεκινούν με το αντίπαλο στρατόπεδο (ΕΑΜ – ΕΛΑΣ) συζητήσεις για την τύχη των ηττημένων. Οι διαπραγματεύσεις διαρκούν από τις 2 έως τις 12 Φεβρουαρίου, όταν και υπογράφεται η περίφημη συμφωνία της Βάρκιζας.
Η πλευρά της αριστεράς τότε θεώρησε τη συμφωνία ως απλό συμβιβασμό, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για πλήρη συνθηκολόγηση και άνευ όρων παράδοση στους Άγγλους.
Τι προέβλεπε η συμφωνία;
Τα κυριότερα σημεία της συμφωνίας περιλάμβαναν:
– Άμεσο αφοπλισμό του ΕΛΑΣ με παράδοση 41.500 τουφεκιών, 2.015 πολυβόλων, 163 όλμων και 32 πυροβόλων.
– Αμνηστία των πολιτικών αδικημάτων που έλαβαν χώρα μετά τις 3 Δεκεμβρίου 1944. Εδώ κρύβεται και η μεγάλη παγίδα στην οποία έπεσε η αριστερά. Από την αμνηστία εξαιρούνται οι εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου.
Ποιοι ήταν όμως αυτοί; Οι αριστεροί καλή τη πίστει θεωρούν αυτονόητο πως ως τέτοιοι θα θεωρηθούν οι ταγματασφαλίτες, οι δοσίλογοι, οι μαυραγορίτες κτλ. Μόνο που σε αυτή τη χώρα τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Η ισχυρή κυβέρνηση της δεξιάς αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας θα θεωρήσει ως εγκληματίες του ποινικού δικαίου τους κομμουνιστές κατά αυτούς (δεν ήταν όλα τα μέλη του ΕΑΜ αριστεροί κομμουνιστές).
Εν ολίγοις, η αριστερά υπογράφοντας για την αμνηστία όλων ουσιαστικά υπέγραψε την καταδίκη των μελών της που μέχρι και το 1974 (ίσως και περισσότερο) θεωρούνταν κοινοί εγκληματίες.
– Τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος και βουλευτικών εκλογών αλλά όχι άμεσα. Η κυβέρνηση που σε αντίθεση με τους αντιπάλους είχε πέρα από θέση ισχύος και διαπραγματευτική γνώση, άφησε αόριστο το διάστημα κατά το οποίο θα γινόντουσαν το δημοψήφισμα και οι εκλογές. Ο λόγος είναι προφανής: ήξεραν ότι με το πέρας του χρόνου η αριστερά θα αποδυναμωνόταν και ουσιαστικά στις εκλογές θα έπαιζαν μπάλα με μοναδικό “αντίπαλο” τους κεντρώους, που είχαν το δικό τους εμφύλιο ανάμεσα σε Μεταξικούς και αντιΜεταξικούς. Ουσιαστικά θα εξασφάλιζαν τη διακυβέρνηση της χώρας χωρίς η αριστερά να έχει καμία εμπλοκή σε αυτή.
Η επόμενη μέρα
Οι νικητές τόσο των Δεκεμβριανών όσο και της συμφωνίας δεν έχασαν καιρό και άρχισαν άμεσα τους διωγμούς παντός είδους αριστερών. Οι αριστεροί (κομμουνιστές τους αποκαλούσαν όλους τότε, με την άγνοια του ότι κάθε αριστερός δε σημαίνει πως είναι και κομμουνιστής) δικάζονται συνεχώς σε ποινικά δικαστήρια, ακόμη και σε στρατοδικεία άκουσον άκουσον, ως ποινικοί εγκληματίες. Την ίδια ώρα οι πραγματικοί εγκληματίες του ποινικού κώδικα δρουν ανεξέλεγκτα και οργανώνονται στις δεξιές συμμορίες τους που τόσο χρήσιμες είναι στην κυβέρνηση.
Είναι τόσο απροκάλυπτος ο διωγμός των αριστερών που ακόμη και οι παραδοσιακά συντηρητικοί κεντρώοι πολιτικοί αντιδρούν σε αυτόν. Η “λευκή τρομοκρατία” της δεξιάς μέσα σε λίγους μήνες έχει καταφέρει τρομερά χτυπήματα στην αριστερά. Η κυβέρνηση βλέποντας τις αντιδράσεις να πληθαίνουν, προβαίνει σε μια κίνηση ματ. Επαναφέρει μαζί με τους Άγγλους στη χώρα το Νίκο Ζαχαριάδη, το γενικό γραμματέα του ΚΚΕ, ο οποίος σε όλη τη διάρκεια της κατοχής βρισκόταν στο Νταχάου. Ο Ζαχαριάδης έρχεται να λειτουργήσει ως ειρηνοποιός. Ο λόγος που τον επέλεξαν οι Άγγλοι ήταν η προσκόλληση του στο Στάλιν, με τον οποίο οι Άγγλοι ήταν σε πλήρη σύμπνοια απόψεων για τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα.
Ο τελευταίος των ρομαντικών
Στο μεσοδιάστημα της συμφωνίας, ο Άρης Βελουχιώτης αρνείται να παραδώσει τα όπλα. Πιστεύει πως ο λαός θα ξεσηκωθεί ξανά βλέποντας τις αγριότητες των κυβερνώντων εις βάρος του. Ο Ζαχαριάδης θεωρεί τον συμβιβασμό υποχρεωτικό και μάλιστα στις 12 Ιουνίου γράφει στο Ριζοσπάστη ένα άρθρο – κόλαφο κατά του Βελουχιώτη, προτρέποντας τους αγωνιστές πως δεν πρέπει να τον ακολουθούν. 4 μέρες αργότερα δημοσιεύεται στην ίδια εφημερίδα η διαγραφή του Άρη Βελουχιώτη από το κόμμα του ΚΚΕ. Ο αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ αυτοκτονεί και το κεφάλι του μαζί με αυτό του πρωτοπαλίκαρου του, Τζαβέλλα, εκτίθενται σε κοινή θέα στα Τρίκαλα από τις 18 έως τις 20 Ιουνίου. Ίσως αυτή η εικόνα να ήταν χαρακτηριστική για το τι έμελλε να συμβεί σε αυτή τη χώρα.
Επίλογος
Η συμφωνία της Βάρκιζας όπως έγινε σαφές κι από τα γραφόμενα, αποτέλεσε το κύκνειο άσμα των ελπίδων της αριστεράς για ενεργή συμμετοχή στη διακυβέρνηση της χώρας. Οι όροι ήταν απάνθρωποι αλλά αυτό είναι λογικό όταν στο ίδιο τραπέζι βρίσκονται νικητής και ηττημένος. Η ανικανότητα των στελεχών της αριστεράς να διαβάσουν τα ψιλά γράμματα της συμφωνίας έπαιξε αναμφισβήτητα κι αυτή το ρόλο της στο να θεωρούνται οι αριστεροί εγκληματίες, τουλάχιστον μέχρι το 1974. Όσο για τον Άρη Βελουχιώτη, παρέμεινε το σύμβολο της αντίστασης της πραγματικής αριστεράς η οποία δε φυλακίζεται σε κόμματα και συμφωνίες.
–
