Ο Ντανταϊσμός ή αλλιώς Ντάντα ήταν ένα καλλιτεχνικό κίνημα στις αρχές του 20ού αιώνα, με πρώιμα κέντρα τη Ζυρίχη της Ελβετίας, στο Cabaret Voltaire (γύρω στο 1916), τη Νέα Υόρκη και το Παρίσι.
Το κίνημα της τέχνης του Ντανταϊσμού συνδέεται σε πολύ μεγάλο βαθμό με το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Όπως κάθε άλλο κίνημα της σύγχρονης τέχνης, οι πρεσβευτές του Ντανταϊσμού, ήθελαν να εκφράσουν και να μεταδώσουν τις αντιρρήσεις τους στα συστατικά στοιχεία του κατεστημένου. Αποτελούσε εν μέρει μια αντίδραση ενάντια στις εθνικιστικές συμπεριφορές, που πίστευαν ότι αποτελούσαν βασικές αιτίες του Μεγάλου Πολέμου.
Ήταν εξοργισμένοι από την κλίμακα του μακελειού του πολέμου και μια από τις βασικές “αποστολές” τους ήταν να σοκάρουν τους ανθρώπους από την εφησυχασμένη στάση τους. Πολλοί από τους καλλιτέχνες, ερμηνευτές, μουσικούς και ποιητές του Ντανταϊσμού ήταν βετεράνοι του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, οι οποίοι ήταν πολύ απογοητευμένοι αφού είδαν από πρώτο χέρι πού ήταν ικανός να φτάσει ο άνθρωπος.
Το κίνημα και τα έργα των εκπροσώπων του ήταν κυρίως μια αντίδραση ενάντια στη λογική και στα συμφέροντα που οδηγούσαν σε πόλεμο, χάος και παραλογισμό. Περιγράφηκε ακόμη και ως αντι-τέχνη, επειδή απέρριπτε εντελώς όλα όσα παραδοσιακά η τέχνη είχε αποδεχθεί.
Απέρριψε εντελώς την αισθητική και αντί να έχει την πρόθεση να είναι ευχάριστη οπτικά, το ρεύμα του Ντανταϊσμού ήθελε να “προσβάλει” τους ανθρώπους και αποτελούσε και αποτελεί ένα κίνημα αισθητικής αναρχίας.
Είναι ακόμη αβέβαιο το πώς καθιερώθηκε το όνομα Dada και Dadaism. Μια θεωρία είναι ότι προέρχεται από ορισμένους Ρουμάνους καλλιτέχνες που είχαν την τάση να χρησιμοποιούν τις λέξεις da, da, που σημαίνει ναι, ναι. Μια άλλη άποψη είναι ότι μια ομάδα καλλιτεχνών στη Ζυρίχη, συμπεριλαμβανομένου του Γάλλου ποιητή Τριστάν Τζάρα, ήθελε ένα όνομα για αυτόν τον νέο τύπο τέχνης και έτσι πέταξαν ένα μαχαίρι στον αέρα με σκοπό να προσγειωθεί τυχαία σε μια λέξη ενός γαλλικού / γερμανικού λεξικού που είχαν μπροστά τους. Λέγεται ότι το μαχαίρι προσγειώθηκε στη λέξη ντάντα (αλογάκι, παιχνίδι για παιδιά). Άλλοι υποθέτουν ότι η λέξη μπορεί να είχε επιλεγεί για να προκαλέσει παρόμοιο νόημα (ή και καθόλου νόημα) σε οποιαδήποτε γλώσσα, αντικατοπτρίζοντας τον διεθνισμό του κινήματος.
Η κίνημα του Ντανταϊσμού αναπτύχθηκε τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ και η αμερικανική μορφή ήταν γενικά πιο χιουμοριστική από την Ευρωπαϊκή εκδοχή, κυρίως μέσω της επιρροής του Marcel Duchamp. Μία από τις πιο διάσημες δημιουργίες του κινήματος είναι αυτή του Duchamp είναι η Mona Lisa με μουστάκι και γενειάδα, με τίτλο «L.H.O.O.Q». Με την προφορά αυτών των γραμμάτων στα γαλλικά προκύπτει η φράση “Elle chaud au cul”, για την οποία η κυριολεκτική μετάφραση είναι «αυτή είναι καυτή στον κώλο».
Πιθανώς το πιο διάσημο από τα έργα τέχνης του Duchamp, αλλά και του κινήματος, ονομάζεται «Fountain». Είναι ένα ουρητήριο που ως έχει τοποθετήθηκε σε μια γκαλερί.
Μερικοί από τους κορυφαίους καλλιτέχνες του κινήματος τέχνης Dadaism ήταν οι Marcel Duchamp, George Grosz, Otto Dix, Hans Richter και Jean Arp.
Προσωπικά λατρεύω αυτό το ρεύμα/κίνημα τέχνης διότι είναι εντελώς ανορθόδοξο και θυμίζει ένα είδος μπερδεμένου κολλάζ από διάφορες φωτογραφίες, έργα τέχνης και άρθρα εφημερίδων. Τα περισσότερα έργα του, όταν τα πρωτοαντικρίζεις, σου δημιουργούν ενα αίσθημα χαράς, σαρκασμού, ενθουσιασμού και απορίας. Όταν όμως τα παρατηρήσω πιο προσεκτικά, δεδομένης της εποχής που δημιουργήθηκαν και λαμβάνοντας υπόψιν τα μηνύματα που ήθελαν να περάσουν στον κόσμο, τα συναισθήματα αυτά αλλάζουν και γίνονται δέος και φόβος. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι το κίνημα δημιουργήθηκε με σκοπό να σοκάρει το μάτι του θεατή και να τον βάλει εν μέρει στο κλίμα χάους που επικρατούσε επί παγκόσμιου πολέμου.
Επίσης θεωρώ πως μέσα από τα έργα του Ντανταϊσμού φαίνεται να πηγάζει μια προσπάθεια ανατροπής της καθημερινότητας και των στερεοτύπων, που ίσως να αποτελεί ενα μήνυμα αγανάκτησης και ανάγκης πραγματοποίησης αλλαγών στον κόσμο.
Παρακάτω θα δούμε μερικά από τα σπουδαιότερα έργα του κινήματος.
