Με αφορμή λοιπόν την λυπηρή επέτειο του ολοκαυτώματος πριν λίγες μέρες (27/01), σκέφτηκα να κάνω μια αναφορά στις πιο αιματοβαμμένες σφαγές/γενοκτονίες της ιστορίας, σε μια προσπάθεια να τονίσω την βιαιότητα, την απληστία και τον εγωισμό που μπορεί να καταβάλει τον άνθρωπο (και κατ’ επέκταση ολόκληρα έθνη), οδηγώντας τον σε τέτοιες αποτρόπαιες πράξεις.
Η απέλαση των “εθνικών” Γερμανών (1945)
Πολλοί ιστορικοί το θεωρούν ως επί το πλείστον μεταφορά πληθυσμού, παρά πραγματική γενοκτονία. Ωστόσο, ο καταναγκαστικός εκτοπισμός περίπου 14 εκατομμυρίων “εθνικών” Γερμανών (δηλαδή ατόμων των οποίων η γλώσσα και η κουλτούρα είχαν γερμανικές ρίζες, αλλά δεν είχαν γερμανική υπηκοότητα) και συμμάχων Σλάβων από τη Σοβιετική Ρωσία, από κατεχόμενες περιοχές της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, ύστερα τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, θεωρώ θα πρέπει να συγκαταλεχθεί ως γενοκτονία, αφού μεταξύ μισού εκατομμυρίου και δύο εκατομμυρίων από αυτούς δεν επιβίωσαν το ταξίδι. Ενώ οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους προέρχονταν από πείνα και ασθένειες, πολλοί γερμανοί άμαχοι εκτελούνταν ή απεστέλονταν σε στρατόπεδα φυλάκισης και εργατικής διακίνησης από τους Σοβιετικούς, μα ιδιαιτέρως εκείνους που ήταν γνωστοί ή είχαν υποψίες ότι είχαν ναζιστικές ενώσεις. Αυτό που της προσδίδει γενοκτονική υπόσταση ήταν ότι μόνο οι Γερμανοί ήταν στο στόχαστρο και ότι η βάρβαρη πολιτική της αναγκαστικής μετεγκατάστασης διατάχθηκε από τον ίδιο τον Στάλιν, συγκεκριμένα ως μέσο αποζημίωσης.
Η γενοκτονία της Ρουάντα (1994)
Παρότι συνήθως οι γενοκτονίες είναι γενικά πολιτικά παρακινοέμενες, η Ρουάντα είναι ένα παράδειγμα το οποίο ήταν κυρίως αποτέλεσμα φυλετικών διαφορών. Η τεράστια σφαγή, η οποία άφησε νεκρούς μεταξύ 500.000 και 1.000.000 ανθρώπων, ήταν το αποκορύφωμα του μακρόχρονου εθνοτικού ανταγωνισμού και των εντάσεων μεταξύ της μειοψηφίας των Τούτσι. Φαίνεται ότι οι Τούτσι είχαν τον έλεγχο της χώρας εδώ και αιώνες, παρόλη την πλειοψηφία των Χούτου, έως ότου να έρθει η ανατροπή με την εξέγερση των Χούτου του 1962. Οι εντάσεις παρέμειναν υψηλές μετά από αυτό το γεγονός και τελικά εξελίχθηκε σε πλήρη πόλεμο, όταν, τον Απρίλιο του 1994, ο πρόεδρος Hutu Habyarimana πέθανε υπό μυστηριώδεις συνθήκες σε αεροπορικό δυστύχημα. Αυτό οδήγησε σε αιματηρές αντιδράσεις από τους Hutu ενάντια των γειτόνων τους Tutsi σε αντίποινα.
Μολονότι δεν έχουν διευθετηθεί οι συνθήκες επακριβώς από την κυβέρνηση Hutu, οι μελετητές υποστηρίζουν ότι η αυθόρμητη και βίαιη αντίδραση στη δολοφονία ενθαρρύνθηκε από τις ένοπλες δυνάμεις της Ρουάντα και πραγματοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την πολιτοφυλακή (είδος φρουράς που απαρτίζεται κυρίως από πολίτες) του προέδρου Hutu με πλήρη γνώση και ευλογία της κυβέρνησης. Γεγονός που την καθιστά άμεσα κακόβουλη. Επίσης υπεύθυνος για τη σφαγή ήταν η απροθυμία των Ηνωμένων Εθνών, ή άλλων δυτικών δυνάμεων, να αναλάβουν αποφασιστική δράση νωρίς. Ο Πρόεδρος Bill Clinton παραδέχθηκε τότε ότι η έλλειψη έγκαιρης δράσης του στη Ρουάντα παραμένει το μεγαλύτερο λάθος της Προεδρίας του.
Η γενοκτονία των Αρμενίων (1915-1923)
Κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Τουρκία σκότωσε, απέλασε και οδήγησε σε λοιμοκτωνία 1,8 εκατομμύρια Αρμένιους μαζί με εκατοντάδες χιλιάδες άλλους μη Τούρκους. Οι Οθωμανοί ίσως ήταν και οι πρώτοι που εισήγαγαν την έννοια του στρατοπέδου συγκέντρωσης, αν και τα περισσότερα από αυτά τα στρατόπεδα ήταν βραχύβια.
Οι σύγχρονοι Τούρκοι γενικά αρνούνται να αναγνωρίσουν ότι αυτό που συνέβη να είναι γενοκτονία, θεωρώντας το απλώς μαζική απέλαση ανθρώπων που είχαν συμμαχήσει με τους Ρώσους (ένα έθνος που η Τουρκία βρισκόταν τότε στον πόλεμο), με αποτέλεσμα το θάνατο, σε μεγάλο βαθμό από εξάντληση ή παραμέληση κατά τη διάρκεια των αναγκαστικών πορειών. Οι περισσότεροι ιστορικοί μελετητές, ωστόσο, θεωρούν ότι ήταν μια καλοσυντονισμένη προσπάθεια εξολόθρευσης μιας ανεπιθύμητης εθνοτικής ομάδας που ζούσε εδώ και αιώνες στα σύνορα της κατεστραμμένης οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Η Σταλινική γενοκτονία στην Ε.Σ.Σ.Δ. (1929-1953)
Στους μεγαλύτερους μαζικούς δολοφόνους του 20ού αιώνα, συγκαταλέγεται ο Ιωσήφ Στάλιν, ο άνθρωπος που μετέτρεψε ολόκληρο το έθνος του σε ένα μαζικό στρατόπεδο φυλακών και κέντρο εξολόθρευσης. Οι εκτιμήσεις για το πόσοι πέθαναν κάτω από τις άμεσες οδηγίες του, ή απλώς υπό των αποτυχημένων γεωργικών πολιτικών του, δεν θα γίνουν ποτέ γνωστές με βεβαιότητα, αλλά ορισμένες ανέρχονται στα είκοσι εκατομμύρια. Η εξουδετέρωση μιας κοινωνικής τάξης, οι Κουλάκοι και ο επακόλουθος δολοφονικός λιμός που έπληξε όλους τους Ουκρανούς αγρότες, σκότωσαν τουλάχιστον δύο εκατομμύρια ανθρώπους. Ενώ η διάσημη διαταγή του Στάλιν υπ’ αριθμό 00447, που ζήτησε τη μαζική εκτέλεση και την εξορία των «κοινωνικά επιβλαβών στοιχείων» ως εχθροί του λαού, αποδεκάτισαν το στρατιωτικό δυναμικό της Ρωσίας, αφήνοντας εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και εκατομμύρια ανθρώπους να “μαραζώνουν” στο μαζικό gulag του Στάλιν.
“Το μεγάλο βήμα προς τα εμπρός” και η κοινωνική επανάσταση στην Κίνα (1949-1976)
Παρόλο που είναι σχεδόν αδύνατο να προσδιοριστεί με ακρίβεια πόσοι άνθρωποι πέθαναν στα χέρια των Κομμουνιστών στην Κίνα, όταν ήρθαν στην εξουσία το 1949 και στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 45 έως 70 εκατομμύρια άτομα. Ενώ μερικοί από αυτούς τους θανάτους συνέβησαν όταν οι κομμουνιστικές δυνάμεις αποδεκάτισαν τον Εθνικιστικό Στρατό του Chang Kai-Shek, οι περισσότεροι από αυτούς έλαβαν χώρα αργότερα και ήρθαν σε δύο επί μέρους γενοκτονίες.
• Η πρώτη γενοκτονία ήταν κατά τη διάρκεια του λεγόμενου “Μεγάλου άλματος προς τα εμπρός”, όταν η προσπάθεια του ηγέτη της Κίνας Mao Zedong για γεωργικό και κοινωνικό εκσυγχρονισμό, οδήγησε σε μαζική λιμοκτονία μεταξύ 1958 και 1961 και στο θάνατο πολλών (νυν και πρώην) ιδιοκτητών γης. Αν και δεν ήταν μια προμελετημένη προσπάθεια για την εξάλειψη ενός συγκεκριμένου πληθυσμού, το γεγονός όμως, ότι ο Μάο συνέχισε τις πολιτικές του πολύ καιρό αφού προφανώς αποδείχτηκε καταστροφικός, με αποτέλεσμα να καταδικάζει εκατομμύρια αγρότες στην πείνα και στην καταστροφή, την καθιστά γενοκτονική.
• Η δεύτερη μεγάλη γενοκτονία ήταν αποτέλεσμα της αποκαλούμενης «Πολιτιστικής Επανάστασης» του 1966 έως του 1976 – μια αιματηρή εκκαθάριση των «αντικυβερνητικών στοιχείων» που άφησαν εκατομμύρια νεκρούς ή εξασθενημένους σε στρατόπεδα φυλάκισης σε ολόκληρη την Κίνα. Μόνο μετά το θάνατο του Μάο τελείωσε η χειριστή των δολοφονιών, αν και η βάρβαρη ισοπέδωση των διαδηλωτών της πλατείας Τιενανμέν το 1989 έδειξε ότι οι βίαιες τάσεις του Πεκίνου δεν είχαν πεθάνει πλήρως μαζί με τον συγκεκριμένο ηγέτη.
Άλλες αιματηρές στιγμές της ιστορίας άξιες αναφοράς: Η γενοκτονία της Βορείου Κορέας (1945 – σήμερα), ο διαχωρισμός και η γενοκτονία της Ινδίας (1947), οι σφαγές στην Καμπότζη (1975-1978), η γενοκτονία, στην σύγχρονη Namibia, στην νότια Αφρική (1904-1907) και τέλος κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80, η εξόντωση των Κούρδων από τιν Σαντάμ Χουσεΐν.
Οι παραπάνω θλιβερές-τραγικές στιγμές του 20ου αιώνα εύχομαι να αποτελέσουν παραδείγματα προς αποφυγή, από μελλοντικούς ηγέτες, έθνη και ομάδες και έτσι να παραμείνουν κλεισμένες στο “χρονοντούλαπο” της ιστορίας.
