Πήτερ Παν, το ανέμελο παιδί που αρνείται να μεγαλώσει… Ο ήρωας του κλασικού παραμυθιού του Τζέιμς Μπάρι ζει αέναα ως παιδί σ’ ένα απομονωμένο νησί, τη Χώρα του Ποτέ (Neverland). Συναναστρέφεται με νεράιδες, Ινδιάνους και πειρατές, ενώ που και που συναντά συνομηλίκους του από τον πραγματικό κόσμο. Πρόκειται για ένα παραμύθι που συναρπάζει τους μικρούς και συγκινεί τους μεγάλους, ένα παραμύθι που ενέπνευσε πολλούς κι έδωσε όνομα το όνομά του ακόμα και στην κατάσταση που βιώνουν αρκετοί ενήλικες που αρνούνται να μεγαλώσουν…
Για όσους δε γνωρίζουν το παραμύθι, παρατίθεται η κινηματογραφική απόδοση του παραμυθιού:
Τι άλλο είναι, λοιπόν, ο Πήτερ Παν εκτός από ήρωας παραμυθιού;
Όνομα με αρχαιοελληνική προέλευση
Ο Πήτερ Παν χρωστά το μικρό του όνομα στον Πήτερ Λιουέλιν Ντέιβις -το παιδί ενός φίλου του Μπάρι- και το επίθετό του στον αρχαίο Έλληνα θεό Πάνα. Ο Παν είναι αρχαία ελληνική, ιδεατή, ανθρωπόμορφη δευτερεύουσα θεότητα, η οποία ήταν συνυφασμένη με την «πανίδα» της Φύσης τον ανθρώπινο και ζωικό παράγοντα, ενώ απεικονιζόταν έχοντας κάτω άκρα ζώου. Ήταν ο προστάτης των κτηνοτρόφων, των κυνηγών αλλά και των αλιέων. Ο Πήτερ αναπαριστά τη χρυσή εποχή πριν από την ύπαρξη πολιτισμού στο μυαλό κάθε νεαρού παιδιού (προτού να πεπαιδευτεί και να ενταχθεί σε κάποια κουλτούρα) καθώς και σ’ έναν ιδανικό φυσικό κόσμο, ανεπηρέαστο κι αμόλυντο από την ανθρώπινη παρέμβαση. Ο χαρακτήρας του Πήτερ Παν είναι γοητευτικός και ταυτόχρονα εγωιστικός, δίνοντας έτσι έμφαση στην πολιτισμική σύγχυση για το κατά πόσο τα ανθρώπινα ένστικτα είναι προερχόμενα από τη φύση κι αγαθά ή απολίτιστα και κακώς διακείμενα. Ο Τζ. Μ. Μπάρι περιγράφει τον Πήτερ ως ένα κράμα ανθρώπινης και ζωικής προέλευσης και χρησιμοποιεί αυτόν τον συνδυασμό για να πραγματευτεί τα θέματα της ψυχολογίας των ζώων και των ανθρώπων μέσα από τις ιστορίες του Πήτερ Παν.
Πρότυπο του Μάικλ Τζάκσον
«Ταυτίζομαι απόλυτα με τον Πήτερ Παν, το χαμένο αγόρι από τη χώρα του Ποτέ-Ποτέ», είχε δηλώσει κάποτε ο ίδιος. Έχοντας ζήσει μια ασυνήθιστη συνθήκη ως παιδί, καθότι ήταν ήδη διάσημος ποπ σταρ πριν ακόμα πάει στο γυμνάσιο, δεν είχε την ευκαιρία να κάνει “όλα αυτά που κάνουν τα παιδιά”. Ως ενήλικας, για να αναπληρώσει αυτό του το κενό, δημιούργησε το Neverland Ranch, ένα σπίτι που έμοιαζε περισσότερο με Λούνα Παρκ και πήρε το όνομά του από τις περιπέτειες του Πήτερ Παν. Το κτήμα φιλοξενούσε διάφορα κτίσματα και κατασκευές: το κυρίως σπίτι με 5 υπνοδωμάτια και μεγάλους χώρους, χώρους φιλοξενίας, γήπεδα, ιδιωτικό λούνα παρκ, αίθουσες για προβολές-πρόβες-ηχογραφήσεις, αθλητικούς χώρους, σπα, ζωολογικό κήπο. Οι εξωτερικοί χώροι ήταν γεμάτοι από αγάλματα κυρίως παιδιών, καθώς και του Πήτερ Παν. Στη Νέβερλαντ μεγάλωσαν τα παιδιά του Μάικλ Τζάκσον, αλλά ο χώρος φιλοξενούσε και οικογένειες και άρρωστα παιδιά.
Ο βιογράφος του βασιλιά της ποπ, Ράνταλ Σάλιβαν, έχει πει στο ABC News ότι ο τραγουδιστής έβλεπε πλέον τον εαυτό του σαν έναν αληθινό Πήτερ Παν, φτάνοντας σε σημείο να κάνει μάλιστα πλαστικές επεμβάσεις προκειμένου να μοιάσει στο συγκεκριμένο χαρακτήρα. «Τελικά έφτιαξε για τον εαυτό του τη μύτη ενός αγοριού, του νεαρού ηθοποιού Μπόμπι Ντρίσκολ, ο οποίος ήταν το μοντέλο για το ρόλο του Πήτερ Παν στην ομώνυμη ταινία του Ντίσνεϊ». Βέβαια, αν και όλα αυτά ακούγονται όμορφα και σχετικά ρομαντικά, η Neverland του Τζάκσον έχει μείνει στις συνειδήσεις πολλών ως τόπος κακοποίησης παιδιών, ύστερα από κατηγορίες σε βάρος του.
Σύνδρομο/σύμπλεγμα
Όντας το σύμβολο της αιώνιας νιότης, ανεμελιάς και χαράς, ο Πήτερ Παν έδωσε το όνομά του σε σύνδομο/σύμπλεγμα, το οποίο αναφέρεται σε άτομα που δεν θέλουν ή νιώθουν ότι δεν μπορούν να μεγαλώσουν. Για άτομα που ουσιαστικά νιώθουν παιδιά φυλακισμένα στο σώμα ενός ενήλικα. Τα άτομα αυτά δεν ξέρουν τι πρέπει να κάνουν για να σταματήσουν να σκέφτονται και να συμπεριφέρονται σαν παιδιά ή δεν θέλουν να έρθουν αντιμέτωπα με το ότι μεγαλώνουν κι επιβάλλεται να αλλάξουν.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το σύνδρομο, που περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1983 από τον ψυχολόγο Dan Kiley, δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένο ως ψυχοπαθολογική κατάσταση, δεδομένου ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν το κατατάσσει -ακόμα- επίσημα στις ψυχικές διαταραχές. Ωστόσο, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ενηλίκων σε δυτικού τύπου κοινωνίες φαίνεται να επιδίδεται σε αυτό το πρότυπο ανώριμης συμπεριφοράς. Τα άτομα αυτά δεν θέλουν ή δεν μπορούν να αναλάβουν τις υποχρεώσεις που αντιστοιχούν τυπικά στην ηλικία τους. Μπορεί ακόμη και να αντιμετωπίζουν σαν έφηβοι τις υποχρεώσεις, τα δικαιώματα και τη διασκέδασή τους, και ας έχουν περάσει προ πολλού τα 15 ή και τα 30…
Με λίγα λόγια, από ψυχαναλυτικής πλευράς, ο Πήτερ Παν είναι ο άνδρας, του οποίου ο εαυτός δεν έχει βρει ένα σημείο ισορροπίας και είναι παγιδευμένος ανάμεσα στον άνδρα που δεν θέλει να γίνει και στο παιδί που δεν μπορεί να εξακολουθήσει να είναι λόγω ηλικίας.
