Εσείς τι λάθη κάνετε;

Εσείς τι λάθη κάνετε;

Σύμφωνα με τη γνωσιακή προσέγγιση, δεν είναι η πραγματικότητα αυτή που ταράσσει τους ανθρώπους αλλά ο τρόπος με τον οποίο την αντιλαμβάνεται ο καθένας. Με άλλα λόγια, η ανθρώπινη συμπεριφορά και το συναίσθημα εξαρτώνται από το πώς ερμηνεύει κάποιος τα γεγονότα κι όχι από τα γεγονότα καθαυτά. Κατ’ επέκταση, ανάμεσα σ’ ένα γεγονός κι ένα αποτέλεσμα (συμπεριφορά, συναίσθημα, σωματικές ενοχλήσεις) παρεμβάλλεται μία σκέψη.
Σχηματικά: Γεγονός –> Σκέψη –> Αποτέλεσμα
Τις περισσότερες φορές, οι σκέψεις που κάνουμε είναι τόσο καλά θεμελιωμένες που γίνονται σχεδόν αυτοματοποιημένα, κι ορισμένες φορές, κάποιες από αυτές, λειτουργούν με τρόπο μη λειτουργικό και μη βοηθητικό για την ψυχική μας ηρεμία. Πρόκειται για σκέψεις μη ρεαλιστικές, ανακριβείς και παράλογες, για σκέψεις που μας κάνουν να σκεφτόμαστε μηδενιστικά, απόλυτα, ενοχικά, επιθετικά κι όλα αυτά χωρίς ρεαλιστικό αντίκρισμα. Ονομάζονται γνωσιακά σφάλματα, στα οποία οι περισσότεροι από εμάς υποπίπτουμε καθημερινά και τα οποία επηρεάζουν με αρνητικό τρόπο τις σχέσεις μας, την επικοινωνία και τις επιλογές μας. Για να τα αποφύγουμε, λοιπόν, είναι πολύ βασικό να γνωρίζουμε και να αναγνωρίζουμε τουλάχιστον ορισμένα από αυτά.

1. Διπολική Σκέψη (Η σκέψη του «Όλα ή Τίποτα»)

Κάποιες φορές βλέπουμε τα πράγματα σαν να είναι μαύρα ή άσπρα. Αν μία κατάσταση δεν είναι απολύτως τέλεια, την εκλαμβάνουμε ως πλήρη αποτυχία. Δεν υπάρχουν μέσες (γκρίζες) καταστάσεις, μόνο άκρα.
Παράδειγμα: “Δε με επέλεξαν γι’ αυτήν τη δουλειά. Είμαι αποτυχημένος.”

2. Υπεργενίκευση

Από ένα μεμονωμένο αρνητικό γεγονός, βλέπουμε μία γενικευμένη κατάσταση που δεν τελειώνει ποτέ. Συνήθως εκφράζεται με τις λέξεις πάντα, ποτέ, κάθε, όλοι. Επικεντρωνόμαστε μόνο στις φορές ή τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν αυτό που μας αναστατώνει και όχι αυτά που το καταρρίπτουν.
Παράδειγμα: “Δεν πέρασα το μάθημα. Δε θα το περάσω ΠΟ-ΤΕ.”

3. Υποτίμηση του Θετικού

Αν συμβούν 9 καλά και 1 κακό, μερικές φορές τείνουμε να υποτιμούμε το θετικό και να στρέφουμε την προσοχή μας στο αρνητικό. Για παράδειγμα, λέμε «είχα μια πολύ άσχημη ημέρα σήμερα», παρά τα όσα θετικά έλαβαν χώρα ή σε μια προσπάθεια αναστοχασμού της απόδοσής μας, αποφασίζουμε ότι αυτή δεν ήταν καλή, εξαιτίας ενός και μόνο λάθους. Η υποτίμηση των θετικών παρεμποδίζει την ρεαλιστική οπτική των καταστάσεων.
Παράδειγμα: Έχω κάνει μια καλή εργασία, αλλά σκέφτομαι ως εξής: “Δεν ήταν και τόσο καλή. Ο καθένας θα μπορούσε να την είχε κάνει.”

4. Νοητικό Φίλτρο

Ξεχωρίζουμε μια μοναδική αρνητική λεπτομέρεια και επικεντρωνόμαστε σε αυτήν αποκλειστικά, έτσι ώστε η άποψή μας για την πραγματικότητα να “χρωματίζεται” ανάλογα, όπως χρωματίζει ένα ποτήρι με νερό μια σταγόνα μελάνης.
Παράδειγμα: Κάνω μια παρουσίαση σε συναδέλφους μου στη δουλειά και δέχομαι πολλά θετικά σχόλια απ’ αυτούς για την δουλειά μου. Ένας όμως από αυτούς λέει κάτι που είναι σχετικά επικριτικό, κι εγώ απασχολούμαι συνεχώς με την αντίδρασή του για μέρες, αγνοώντας όλα τα θετικά σχόλια που εισέπραξα.

5. Αυθαίρετα συμπεράσματα

Εξάγουμε γρήγορα και επιπόλαια (και συνήθως αρνητικά) συμπεράσματα για κάθε έκβαση της ζωής μας. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας δύο ψευδαισθήσεων που μπορεί να έχουμε για ικανότητές μας:
α) Το διάβασμα της σκέψης του άλλου. Δεν μπορούμε να είμαστε ποτέ σίγουροι για το τι σκέφτονται οι άλλοι. Ωστόσο, υπάρχουν φορές που όλοι υποθέτουμε ότι γνωρίζουμε τι υπάρχει στο μυαλό τους. 
Παράδειγμα: “Δεν με πήρε τηλέφωνο, γεγονός που σημαίνει ότι μου κρατάει μούτρα ακόμη για τον προχτεσινό καβγά. Προφανώς δεν θα τηλεφωνήσω ούτε κι εγώ.”
β) Πρόβλεψη του μέλλοντος. Μαντεύουμε ότι τα πράγματα θα εξελιχθούν άσχημα.
Παράδειγμα: “Έχω άγχος για την εξεταστική. Άκλαυτο θα πάει κι αυτό το εξάμηνο. Θα πατώσω σίγουρα.”

6. Συναισθηματικός τρόπος σκέψης. (Συναισθηματική λογική)

Συμπεραίνουμε ότι τα συναισθήματά μας αντανακλούν την πραγματικότητα και χρησιμοποιούμε μόνο αυτά για να κρίνουμε τις καταστάσεις ή τους ανθρώπους.
Παράδειγμα: “Αισθάνομαι θυμό => Μου έχει φερθεί άδικα.

7. Μεγαλοποίηση ή Ελαχιστοποίηση

Υπερβάλλουμε για τη σημασία των προβλημάτων, των μειονεκτημάτων ενός χαρακτήρα, των λαθών, της κάθε ατυχίας, κλπ. Αποδίδουμε στα γεγονότα φοβερές αρνητικές συνέπειες, με συνέπεια να φαίνεται σα να μην μπορούμε να τα ανεχτούμε ή να τα ξεπεράσουμε. Από την άλλη, αγνοούμε τη σημασία των θετικών εμπειριών, καλών εξελίξεων, πλεονεκτημάτων του χαρακτήρα μας ή των λαθών των άλλων, κλπ.
Παράδειγμα: “Με απέρριψε ο Στέλιος/ η Μαρία => Με κατέστρεψε. / Δεεε θα ξαναααγαπήηησω.”
ή “Με άφησε η γυναίκα μου για έναν άλλον. Διαλύθηκε η ζωή μου. Δεν αντέχω.”

8. “Πρέπει”

Λέμε στον εαυτό μας ότι τα πράγματα έπρεπε να είναι όπως τα περιμέναμε ή όπως ελπίζαμε να είναι. Μετατρέπουμε τις προσωπικές μας επιλογές, προτιμήσεις, επιθυμίες σε απόλυτους κανόνες για εμάς και τους άλλους και δύσκολα αποδεχόμαστε μια διαφορετική πραγματικότητα.
Τα “πρέπει”, “οφείλω”, “έχω υποχρέωση” οδηγούν σε ενοχή και απογοήτευση από τον εαυτό μας, ενώ τα “πρέπει” που απαιτούμε από τους άλλους μας οδηγούν στο θυμό και την απογοήτευση από τους άλλους.
Παράδειγμα: “Γιατί μου το έκανε αυτό;” (“Δεν έπρεπε να μου το κάνει”) ή “Δεν έπρεπε να κάνω τόσα λάθη στο διαγώνισμα” (“Δεν έχει νόημα. Θα τα παρατήσω.”)

9. Ετικετοποίηση

Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει την τοποθέτηση ενός ονόματος/χαρακτηρισμού σε κάποιον/κάτι. Με άλλα λόγια, αντί να κρίνουμε τις καταστάσεις, τις συμπεριφορές και τα λάθη μεμονωμένα, χαρακτηρίζουμε το άτομο ή και τον ίδιο μας τον εαυτό.
Παράδειγμα: Αντί να σκεφτούμε “Έκανα/-ε λάθος.”, σκεφτόμαστε “Είμαι/Είναι χαζός.”

10. Προσωποποίηση ή εκτόξευση κατηγοριών

Αναλαμβάνουμε την ευθύνη για κάτι που δεν είναι απόλυτα κάτω από τον δικό μας έλεγχο κι αυτό μας προκαλεί ενοχή, τύψεις, ντροπή, αίσθημα ανεπάρκειας. Ή μπορεί να κάνουμε το αντίθετο, δηλαδή να ρίχνουμε το φταίξιμο σε άλλους και να αγνοούμε τι ρόλο έχουμε παίξει εμείς σε κάτι που συνέβη.
Παράδειγμα: Μια γυναίκα όταν την χτύπησε ο σύζυγός της σκέφτηκε: “Δεν θα με χτύπαγε αν ήμουν καλύτερη στο κρεβάτι” ή “Ο λόγος που ο γάμος μου δεν πάει καλά οφείλεται στο ότι ο σύζυγός μου είναι τόσο παράλογος”.

Ο λόγος που είναι καλό για κάποιον να αναγνωρίζει τα γνωσιακά του λάθη είναι η δυνατότητα της ανακατασκευής τους. Κι αυτό, όχι μόνο για την απαλοιφή των αρνητικών σκέψεων και την αντικατάστασή τους με πιο θετικές, αλλά κυρίως για την εγκαθίδρυση ενός ρεαλιστικού τρόπου σκέψης. Από τη στιγμή που κάποιος αναγνωρίζει τα λάθη στις σκέψεις του, βρίσκεται αυτόματα και στη θέση του να τις απορρίψει ή αν μη τι άλλο να τις αμφισβητήσει. Και ο πιο γόνιμος τρόπος που μπορούμε να έχουμε για να “ελέγξουμε” τη σκέψη μας και τη συμπεριφορά μας είναι η αμφισβήτηση των δικών μας σκέψεων.

Εσείς, λοιπόν, τι λάθη κάνετε; Και, κυρίως, ποια σας δυσκολεύουν και από ποια θα θέλατε να απαλλαγείτε;

Comments

No comments yet. Why don’t you start the discussion?

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *