Σε συνέχεια του άρθρου “Τι είναι ο “Πήτερ Παν” εκτός από παραμύθι;“, όπου εν συντομία αναφέρθηκα στο σύνδρομο/σύμπλεγμα του Πήτερ Παν, ένα ακόμη σύνδρομο με εξαρτητικές και ευθυνόφοβες συμπεριφορές είναι αυτό της Σταχτοπούτας. Σύμφωνα με τον ορισμό από την Colette Dowling, το σύνδρομο της Σταχτοπούτας είναι ένα δίχτυ απωθημένων που κρατά τις γυναίκες στο σκοτάδι, γεγονός που τις οδηγεί στο να μη χρησιμοποιούν το μυαλό και τις ικανότητές τους, ενώ περιμένουν κάποιον άλλον να αλλάξει τη ζωή τους, όπως η Σταχτοπούτα στο γνωστό παραμύθι. Να σημειωθεί ότι, όπως και το σύνδρομο του Πήτερ Παν, έτσι και της Σταχτοπούτας δεν αναφέρεται σε κλινικά σύνδρομα, επίσημα διατυπωμένα στα διαγνωστικά εγχειρίδια, αλλά για σύνολα χαρακτηριστικών της προσωπικότητας που οδηγούν σε δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και αλληλεπιδράσεις.
Έννοιες όπως η ανεξαρτησία ή η αυτονομία δεν αντιμετωπίζονται από όλους τους ανθρώπους ως προνόμιο. Αντιθέτως, άνθρωποι με αυτό το σύνδρομο νιώθουν να τους κυριεύει ο φόβος για την ανεξαρτησία, η δυσκολία διαχείρισης της αυτονομίας και η αδυναμία υποστήριξης του εαυτού τους. Στην ουσία, νιώθουν φόβο για τις διάφορες ενήλικες ευθύνες (γι’ αυτό και τείνουν να τις αποφεύγουν), καθώς και για τις ισότιμες σχέσεις, ακριβώς επειδή αυτές συνοδεύονται κι από τις ανάλογες ευθύνες.
Οι σχέσεις που αποφεύγονται ή σαμποτάρονται μπορεί να είναι οποιεσδήποτε, π.χ. εργασιακές, φιλικές, ερωτικές.
Ας θυμηθούμε, όμως, την ιστορία της Σταχτοπούτας:
Η Σταχτοπούτα ζούσε με τη μητριά της και τις δύο κακές αδερφές της, οι οποίες την υποχρέωναν να δουλεύει σκληρά όλη μέρα. Εκείνη ήταν καλή και έκανε ό,τι μπορούσε για να είναι ικανοποιημένες. Εκείνες, ωστόσο, την εμπόδισαν να πάει στο χορό του πρίγκιπα, αλλά, για καλή της τύχη, τη βοήθησε η καλή Νεράιδα και πήγε. Μετά το χορό ο πρίγκιπας την αναζητούσε έχοντας το γοβάκι της. Παρά τις τρικλοποδιές από την κακιά οικογένεια, ο Πρίγκιπας τη βρήκε, παντρεύτηκαν και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα!
Το δυστυχές γεγονός είναι, βέβαια, πως μόνο στα παραμύθια ζουν καλά οι Σταχτοπούτες… Γιατί παρ’ όλο που είναι καθόλα ικανές, εκείνες νιώθουν ανεπαρκείς και φαίνονται αβοήθητες, ενώ αυτό που περιμένουν είναι έναν από μηχανής θεό (ή και πολλούς) για να τη “σώσει”.
Το Σύνδρομο Σταχτοπούτας λοιπόν αναφέρεται σε μια ασυνείδητη επιθυμία των γυναικών να τις φροντίζουν άλλοι, συνήθως ένας «γοητευτικός πρίγκιπας».
Εύλογες απορίες
1) Γιατί η Σταχτοπούτα παρέμενε με τη μητριά και τις αδερφές της, εφόσον ήταν άξια να τους φροντίζει όλους και να κάνει τις δουλειές του σπιτιού κι εφόσον ήταν αρκετά μεγάλη για να παντρευτεί;
β) Τι είδους αναγνώριση περιμένει η Σταχτοπούτα από κακούς κι αχάριστους ανθρώπους, που αν και τους φροντίζει, αυτοί την κακομεταχειρίζονται;
Διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις
1) Αν προσπαθούμε σκληρά να ικανοποιήσουμε αχάριστους ανθρώπους και να αλλάξουμε δύσκολες καταστάσεις, θα ανταμειφθούμε τελικά με κάποιον μαγικό τρόπο.
2) Η ανατροπή των δυσκολιών δεν προέρχεται από δικές μας αλλαγές και αποφάσεις, αλλά από εξωτερικούς (μαγικούς) παράγοντες. (η καλή νεράιδα, στην αρχή, που μεταμόρφωσε τη Σταχτοπούτα σε μια πανέμορφη γυναίκα και ο πρίγκηπας-σωτήρας που την πήρε μακριά από το τοξικό περιβάλλον που ζούσε, στο τέλος)
3) Για να βγεις από τις δύσκολες καταστάσεις, αρκεί να είσαι όμορφη, υπάκουη, καλή νοικοκυρά, εργατική και άβουλη.
Γυναίκες “Σταχτοπούτες”
- Οι γυναίκες που δεν είναι ανεξάρτητες και περιμένουν να «αποκατασταθούν» προκειμένου να αναλάβουν ενήλικες ευθύνες, π.χ. να φύγουν από το οικογενειακό σπίτι, να πάρουν τον έλεγχο των προσωπικών τους σχέσεων, να διαχειρίζονται τα οικονομικά τους κ.ο.κ.
- Οι γυναίκες που «γίνονται θυσία» (για τα παιδιά τους, συγγενείς, εργοδότες κ.λπ.) και οι γυναίκες που παραμένουν σε κακοποιητικές ή μη ικανοποιητικές σχέσεις.
- Οι γυναίκες που πιστεύουν ότι μια «σωστή» γυναίκα πρέπει να είναι όμορφη, υπάκουη, εργατική, ευγενική, να μην παίρνει πρωτοβουλίες.
- Οι γυναίκες που αποκτούν υπόσταση και βρίσκουν νόημα μόνο όταν τις θαυμάζουν (να επισημάνουμε πως είναι και οι ίδιες επιρρεπείς στο να εξιδανικεύουν και να αξιολογούν με δίπολα: π.χ. πρίγκηπας-βάτραχος).
Το δυστυχές είναι πως αν και ζούμε σε μια εποχή και κοινωνία που πραγματευόμαστε τον σεξισμό και τον θεωρούμε κάτι το κατακριτέο, που η χειραφέτηση της γυναίκας έχει επιτευχθεί -σε μεγάλο βαθμό τουλάχιστον-, υπάρχουν πολλές σύγχρονες Σταχτοπούτες που έρχονται να “απορρίψουν” λόγω ευθυνοφοβίας το προνόμιο της ανεξαρτησίας και της αυτάρκειας. Πρόκειται για γυναίκες που, είτε βυθίζονται στη μοναξιά, αναμένοντας -μάταια- τον πρίγκιπα είτε βαφτίζουν πρίγκιπα κάποιον που δεν τους αρέσει ή δεν τους ταιριάζει πραγματικά, με αποτέλεσμα την οικειοθελή τους εξάρτηση ακόμα και σε πολύ δυσμενείς και κακοποιητικές καταστάσεις.
